Systemy sygnalizacji pożaru SAP – co warto wiedzieć?

SAP jest to system sygnalizacji pożaru, który służy do wykrywania zagrożenia pożarowego, sygnalizowania i powiadamiania o zaistnieniu takiego zagrożenia oraz wykonywania funkcji sterujących. Pracuje on w trybie zarówno automatycznym, jak i ręcznym. SAP umożliwia zatem monitorowanie obserwowanego obszaru, a w sytuacji zaistnienia niepojących zdarzeń emituje sygnał alarmowy, dzięki czemu pozwala na szybką i sprawną ewakuację.

Tego typu systemy sygnalizacji pożaru najczęściej stosowane są w obiektach komercyjnych oraz publicznych, czyli tam gdzie potencjalnie występuje duże natężenie zasobów ludzkich bądź materialnych. Są one oczywiście w pełni funkcjonalne, wymagają jednak profesjonalnego montażu, a także szeroko pojętego wdrożenia.

Systemy sygnalizacji pożaru SAP i jego podstawowe elementy

W skład systemu sygnalizacji pożaru SAP wchodzą…

1. Centrala (CSP)

Jest to główny komputer systemu, który pobiera i analizuje dane z urządzeń detekcyjnych i na ich podstawie wykonuje odpowiednie operacje o charakterze sterowniczym i sygnalizacyjnym, stosowanie do jej konfiguracji. Nowoczesne centrale CSP umożliwią swobodną konfigurację poszczególnych zachowań, w oparciu o zwykły komputer PC lub w oparciu o tradycyjny panel sterowania, który zabudowany jest w obrębie układu.

Nie ma jednej, charakterystycznej centraie w układach SAP, a więc mogą one różnić się między sobą ceną i funkcjonalnością. W związku z tym klient może dobrać jej funkcjonalności do własnych oczekiwań, bowiem ma do dyspozycji małe centralki, z ograniczoną funkcjonalnością, obsługujące zaledwie kilkadziesiąt elementów, jak i rozbudowane centrale modułowe, które pracują w sieci i są w stanie obsłużyć tysiące elementów oraz sterowań.

Niewątpliwą zaletą centrali CSP jest ich pełna kompatybilność z elementami instancji SAP, dzięki czemu klient dostosowuje poszczególne elementy systemu do swoich potrzeb, tworząc w ten sposób system w pełni kompatybilny ze swoim otoczeniem.

Przy doborze poszczególnych elementów zaleca się wzięcie pod uwagę warunków panujących na danym obiekcie, wymaganych funkcjonalności, poziomu bezpieczeństwa oraz oczywiście możliwości finansowych klienta.

2. Ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP)

To nic innego jak przyciski w kolorze czerwonym z napisem „pożar”, który umożliwia ręczne wywołanie alarmu przeciwpożarowego, przez każdego użytkownika danego obiektu w sposób natychmiastowy. Takie przyciski rozmieszczane są zgodnie z zaleceniami prawnymi.

Systemy poszczególnych producentów posiadają własne protokoły adresowania i komunikacji z centralą, a to oznacza, że przyciski różnych producentów nie będą ze sobą kompatybilne. Co więcej, dotyczy to wszystkich innych elementów adresowalnych.

3. Sygnalizatory dźwiękowe (tzw. syreny)

To urządzenia alarmowe, sygnalizujące alarm za pomocą dźwięku (w przypadku sygnalizatorów akustycznych), a czasem również przy pomocy światła (w przypadku sygnalizatorów akustyczno-optycznych). Natężenie dźwięku takiego sygnalizatora powinno przekraczać 65dB.

System SAP można też podłączyć do innego, zewnętrznego systemu DSO, który będzie odtwarzać wybrane komunikaty (np. handlowe, organizacyjne) lub muzykę.

4. Moduły sterujące i monitorujące

Zalicza się do nich wszelkiego rodzaju układy elektroniczne, których zadaniem jest sterowanie i monitorowanie urządzeń peryferyjnych. Integrują one również SSP (system Sygnalizacji Pożaru) z innymi systemami oraz instalacjami w budynku. A zatem moduły sterujące i monitorujące realizują czynności z zakresu uruchomienia sygnalizacji dźwiękowej, jak i optycznej, transmitują sygnał bezpośrednio do zarządcy obiektu, sterują elementami wykonawczymi i otwieraniem elementów odpowiedzialnych za ewakuację osób, czyli drzwi i bram ewakuacyjnych.

W nieco bardziej zaawansowanych układach, elementy sterujące i monitorujące mogą wyłączać dostęp do energii elektrycznej i automatycznie opuszczać windy do określonych położeń.

5. Czujki

To wszystkie elementy detekcyjne. Ich zadaniem jest oczywiście wykrycie pożaru w jak najwcześniejszym stadium. Właściwy dobór rodzaju detektorów do SSP ma zasadnicze znaczenie w zapewnieniu optymalnego poziomu zabezpieczenia, przy jednoczesnym zapobiegnięciu fałszywych alarmów generowanych przez system.

Rodzaje czujek w systemie sygnalizacji pożaru SAP

1. Optyczne czujki dymu – jest to pierwszy rodzaj czujek, które włączają się w momencie wykrycia pożaru. Wykrywają one dym widzialny, będący pochodną pierwszego etapu pożaru, a zatem pozwalają zidentyfikować źródło zagrożenia zanim jeszcze dojdzie do rozprzestrzenienia się otwartego ognia. Działają na zasadzie rejestru, przez odbiornik promienia rozproszonego, wnikających do komory czujki cząsteczek dymu. Niewątpliwą zaletą tych czujek jest możliwość zoptymalizowania ich pod kątem fałszywych zagrożeń, które mogą wystąpić na przykład na wskutek zabrudzenia szybki, powstawania pary wodnej lub też emisji pyłu czy kurzu.

2. Czujniki jonizacyjne – podobnie jak wcześniejsze, reagują na dym, ale zasada ich działania jest jednak inna. Reagują one bowiem na zmniejszenie prądu jonizacji powietrza, co wywołane jest przez cząstki dymu. Jonizacja ta powstaje na skutek umieszczenia we wnętrzu czujki elementu promieniotwórczego. Z tego też powodu nie zaleca się stosowania tego rodzaju czujek w pomieszczeniach narażonych na zmiany ciśnienia, wilgotności oraz temperatury. Takie zmiany mogą bowiem zakłócać stabilność ich działania. Ponieważ w czujkach tych występują elementy radioaktywne to ich stosowanie uzależnione jest od odpowiednich regulacji prawnych. Z tego też powodu są one coraz rzadziej stosowane.

3. Czujniki termiczne (czujki ciepła) – ten typ detektora reaguje na przekroczenie progowej wartości temperatury bądź jej gwałtowny wzrost. Najczęściej składają się z termistora, którego opór zmienia się na wskutek zmian temperatury. Czujki termiczne są mniej czułe w porównaniu z czujkami optycznymi, ponieważ działają dopiero w sytuacji, gdy nastąpi wzrost temperatury spowodowany pożarem. Są jednak odporne na kurz, pył, parę wodną itp., dlatego nadal są używane.

4. Czujniki płomieni – wykrywają one promieniowanie podczerwone, które emitowane jest przez płomień. Stosowane są tylko w bardzo zaawansowanych układach SAP, dlatego że w standardowych rozwiązaniach są najczęściej nieprzydatne. A do tego są stosunkowo drogie i nie reagują na pożar bezpłomieniowy.

Układy czujników w systemach SAP można podzielić, biorąc pod uwagę również metodologię działania. I tak wyróżniamy:

Czujki liniowe – zbudowane są z nadajników i odbiorników, a także z lustra, które znajduje się po drugiej stronie obszaru chronionego. Zadaniem nadajnika jest emitowanie wiązek promieniowania podczerwonego, które następnie zostaje odbite od lustra i wraca do odbiornika. Dzięki temu możliwe jest porównanie widma promienia wychodzącego, z widmem promienia odbitego. niewątpliwą zaletą tych detektorów jest ich duży zasięg (50-100 metrów). A zatem dzięki nim można efektywnie chronić obszar nawet o powierzchni 1400m2.

Czujniki multisensorowe – uznawane są za jedne z najbezpieczniejszych form detektorów. Najczęściej są kombinacją kilku sensorów zamkniętych w jednej obudowie (np. temperaturowego i optycznego). Informacja o alarmie jest wynikiem analizy, dokonywanej przez odpowiednie algorytmy czujki, sygnałów, które docierają do obu sensorów. Takie działanie pozwala zachować wysoki poziom bezpieczeństwa, a jednocześnie wyeliminować fałszywe bodźce alarmowe.

Czujniki zasysające – to kolejna inteligentna forma detektorów przeciwpożarowych stosowanych w układach SAP. Działają one na zasadzie zasysania powietrza z chronionego obszaru, przez system rur z otworami. To zasysane powietrze przechodzi przez element czujki, która analizuje jego skład. Jeśli zostaną wykryte cząstki występujące przy pożarze to włącza się alarm. Ten rodzaj czujek charakteryzuje się bardzo wysoką czułością, są bowiem w stanie wykryć pożar najwcześniej ze wszystkich innych tego typu rozwiązań. Z tego też względu bardzo często stosuje się je w pomieszczeniach specjalnych, np. chłodniach czy serwerowniach.

Systemy sygnalizacji pożaru SAP a elektryka i okablowanie

Systemy sygnalizacji pożaru SAP muszą posiadać odrębne i bezpieczne źródła zasilania, które pozwolą na bezproblemową pracę układu, nawet gdy dojdzie do pożaru. Z tego też powodu bezpośrednio do central wbudowuje się osobne zasilacze oraz zasilacze o właściwościach przeciwpożarowych.

Niezwykle istotne jest również zasilanie awaryjne, które według norm SAP powinno działać nieprzerwanie przez 72 godziny – od momentu przerwania zasilania oraz co najmniej 30 minut w trybie alarmu. W celu doboru odpowiedniej ilości akumulatorów, które niezbędne są do utrzymania energii elektrycznej na właściwym poziomie, musi być sporządzony bilans poboru prądu przez SAP, przez wykwalifikowanego elektryka.

SAP wymaga też zastosowania odpowiedniego okablowania, które zapewni transmisję istotnych danych oraz pozwoli na zasilenie poszczególnych urządzeń, jak również zapewni nieprzerwaną pracę układu w warunkach wystąpienia wysokiej temperatury.

Gdzie zgodnie z prawem należy zastosować system sygnalizacji pożaru?

Konieczność zamontowania systemy sygnalizacji pożaru SAP określa Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku, dotyczące ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.

Zgodnie z nim SAP należy zamontować:

• W budynkach handlowych oraz wystawowych, zarówno jedno jak i dwukondygnacyjnych, o powierzchni strefy pożarowej ponad 5 000 m2.
• W budynkach gastronomicznych, jeśli liczba miejsc wynosi co najmniej 300.
• W teatrach – jeśli liczba miejsc przekraczającej 300 i kinach – jeśli liczna miejsc przekraczającej 600
• W salach widowiskowych i sportowych, w których liczba miejsc wynosi minimum 1500.
• W zakładach pracy, zatrudniających co najmniej 100 osób niepełnosprawnych.
• W szpitalach, w których liczba łóżek wynoszącej co najmniej 200, zaś w szpitalach psychiatrycznych – powyżej 100.
• W domach pomocy społecznej oraz ośrodkach rehabilitacji – powyżej 100 łóżek.
• W wysokich oraz wysokościowych budynkach użyteczności publicznej.
• W budynkach zamieszkiwanych zbiorowo przez co najmniej 200 osób, w których noclegu przekracza 3 doby.
• W muzeach oraz zabytkach, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków.
• W archiwach, wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
• W bibliotekach tworzących narodowy zasób biblioteczny.
• W dworcach i portach, w których może przebywać jednocześnie więcej, niż 500 osób.
• Serwerowniach i centralach telefonicznych o pojemnościach przekraczających 10 000 numerów oraz w centralach telefonicznych o charakterze tranzytowym.
• Garaży podziemnych o powierzchni większej niż 1 500 m2, a także w stacjach metra.

Artykuł opracował: KSK Systemy przeciwpożarowe Lublin.